Yayınlarımız
Kuruluşumuzdan bu yana, eleştirel dijital okuryazarlığı artırmayı hedefleyen, yanlış bilgilerle mücadele ederken doğru bilgiye erişimi artırmayı amaçlayan yayınlar üretiyoruz. Türkçe literatürün gelişmesine katkıda bulunduğumuz bu içeriklerin tamamını açık kaynak olarak sizlerle paylaşıyoruz. Tüm çalışmalarımız ücretsiz olarak indirebilir, çalışmalarınızda referans göstererek kullanabilirsiniz.
Komplo teorileri ve sahte haberleri tespit etme yollarından, doğru kaynak seçimine, internet araştırmacılığından, eleştirel dijital okuryazarlık pratiklerini eğitim ortamlarına taşıma yöntemlerine kadar geniş yelpazede 28 yayın yaptık.
Algoritmalar/Platformlar
Mozilla Vakfı’nın yayınladığı ‘YouTube Pişmanlıkları’ raporunu Türkçe literatüre ekledik. YouTube’un öneri algoritması, daha önce karşılaşmadığımız videoları önümüze getirebiliyor. Ancak, bu öneriler bizi nereye götürüyor?
Bu raporla YouTube algoritma önerilerinin arkasında neler bulunduğunu veri ve hikayelerle açıklıyor, bilgi ekosistemini daha yakından tanımayı amaçlıyoruz.
Google’ın Türkiye’deki doğru bilgiye ulaşım üzerindeki etkilerini incelediğimiz bu raporda Google’ın Türkiye’de bilgiye erişim süreçlerindeki etkisine odaklandık. Teyit mekanizmalarındaki eksiklikler, yanlış bilginin finanse edilmesine bağlı sorunlar ve medya kuruluşlarına yönelik desteklerdeki şeffaflık eksikliğine odaklanıyoruz. Bu rapor aracılığıyla güvenilir bir bilgi ekosistemi oluşturulması, medya özgürlüğünün artırılması ve demokratik süreçlere yönelik engellerin belirlenmesi ile birlikte, bu alanlarda güçlendirme adımları için önerilerde bulunuyoruz.
Gazetecilik/Medya
Türkçeleştirilmesine katkı sunduğumuz bu el kitabı ile toplumları ve özellikle de gazeteciliği etkileyen dezenformasyon sorununa çözüm sunmayı amaçladık. Uyarlamaya açık ve uluslararası geçerliliği olan örnek bir müfredat oluşturmayı hedeflediğimiz kaynağa buradan erişebilirsiniz.
Türkiye’deki yeni medya ekosistemine farkındalık kazandırmayı hedefleyen Factory programı, 2019 ile 2023 yılları arasında faaliyet göstererek, bilgi ve medya ekosisteminin sorunlarına yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler üreten ekipleri bir araya getirmeyi, destek mekanizmaları sağlamayı ve ekipler arasında işbirliklerini teşvik etmeyi amaçladı. Bu raporu aracılığıyla, Türkiye’deki bilgi ve medya ekosistemi hakkında içgörüler elde edebilir ve programda kullanılan yöntemleri kendi topluluklarınızda ve programlarınızda deneyebilirsiniz.
Korsan partinin öncülüğünde ve Mehmet Atakan Foça editörlüğünde 2015 yılında Türkçe’ye çevrilen bu kaynak gazeteciler, alanda çalışanlar ve sosyal medya kullanıcıları için kriz anlarında nasıl doğrulama yapılacağına ilişkin bilgileri içeriyor.
2017 yılında Teyit gönüllüleri ile beraber Türkçe’ye çevirdiğimiz Doğrulama El Kitabı’nın ikinci edisyonu, dijital araçların doğrulama amacıyla nasıl kullanılabileceği konusunda profesyoneller için detaylı bir rehber olarak literatürde yerini alıyor.
Sosyal medya hesapları, botlar, kapalı mesajlaşma uygulamaları, bilgi operasyonları, deepfakeler ve diğer dezenformasyon ile medya manipülasyonu biçimlerini ele aldığımız bu el kitabı alanında yapılan ilk çalışma olma özelliği de taşıyor. Doğrulama El Kitabı’nın ilk bölümü ile onun ardından gelen Araştırmacı Gazetecilik için Doğrulama El Kitabı’nın devamı olan kaynağa buradan erişebilirsiniz.
Teyit’in ilk yılında topladığı şüpheli içeriklere dair elde edilen bu içgörü raporu, “İnternette nelerden şüphe ediyoruz?” başlığıyla 2017’de yayınlandık. Rapor, Teyit takipçilerinin doğruluğundan emin olmadığı, yanlış olduğunu düşündüğü veya gerçeğinin ne olduğunu bilmek istediği için gönderdiği 7,628 mesaj verisi üzerine oluşturuldu.
Teyit editörlerinin bir yıllık deneyimlerinden yola çıkarak oluşturduğumuz bu içgörü raporu, sivil toplum kuruluşları, kamu kurumları, uluslararası örgütler, medya kuruluşları ve iletişim stratejisinin temel bir unsuru olarak interneti kullanan tüm kurumların faydalanması için hazırlandı.
Bin 500 katılımcıyla yapılan araştırma, Türkiye’de medyaya duyulan güveni, siyasi kutuplaşmayı ve haber doğrulama alışkanlıklarını ölçümlemek amacı taşıyor. Toplumun medya kullanımına dair önemli ipuçları sunan bu çalışma, medya alışkanlıklarıyla ilgili çeşitli veriler sunuyor.
Kriz Dönemleri
SEÇİM
Teyit olarak, 2023 seçimlerinde siyasetçilerin ortaya attığı ve/veya sosyal medyada hızla yayılan yanıltıcı bilgileri dikkatlice inceledik. ‘Sahte Haber Karnesi: 2023 Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Seçimleri’ raporumuzda, ekibimiz tarafından ele alınan toplam 201 iddia ve bu iddiaların ardındaki örüntüleri detaylı bir şekilde analiz ettik. Bu rapor, seçim dönemindeki yanıltıcı bilgilerin ve demeçlerin arkasındaki eğilimleri ortaya koyarak seçmenleri bilgi kirliliğine karşı güçlendirmeyi hedefliyor.
31 Mart 2019 yerel seçimleri öncesi ve sonrasında, Teyit’in Sahte Haber Karnesi raporu, seçim dönemi boyunca 33 sahte haberin yayılma şekillerini, etkileşimlerini ve sıklıklarını analiz ederek, bu yanlış bilgilerin sosyal medya platformları ve haber siteleri aracılığıyla nasıl yayıldığını ortaya koyuyor.
SALGIN
Tandans Veri Bilim Danışmanlığı ile ortaklaşa yürüttüğümüz ‘Pandemi Sürecinde Yanlış Bilgi Sorunu’ adlı araştırmanın raporu, pandeminin Türkiye’deki bilgi ekosistemine etkisini incelemektedir. Bin 25 internet kullanıcısıyla yapılan çalışma, Teyit’te yaptığımız çalışmalarla elde ettiğimiz içgörülerin bireylerin tutumlarıyla ne denli örtüştüğüne odaklanıyor.
AFET
Teyit, İhtiyaç Haritası ve Afet Platformu işbirliğiyle 6 Şubat depremlerinden etkilenen bölgelerde hayati bilgilere yönelik birleştirilmiş kaynaklar sunarak depremden etkilenenlere yardım etmeyi amaçladık. Doğru ve güvenilir bilgilerin bulunduğu bu broşürlerle, zorlu koşulları hafifletmeyi hedefledik.
Fiziksel olarak bölgede dağıtılan broşürlerde, sağlık, gıda güvenliği, temiz su, ısınma, tuvalet, asbestten korunma yolları, ruhsal sağlık, sosyal yardımlar, yasal haklar, hastane, eczane, barınma alanları, konut hakkı, seçimler gibi konularda bilgilendirmeler ile çocuklara özel etkinlikler yer alıyor.
SAVAŞ ve ÇATIŞMA
Temmuz 2020’de Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki gerilimin Eylül ayında yeni bir savaşa evrilmesi, sosyal medya ve internet üzerinde yanlış bilginin yaygın olduğu bir kriz ortamını beraberinde getirdi. Bu rapor, Teyit tarafından yapılan analizlere dayanarak, yaşanan 44 günlük çatışmanın sonuçlarına odaklanıyor, bu sayede internet üzerindeki yanlış bilgi ekosistemine dair içgörülerimizi içeriyor.
Eleştirel Dijital Okuryazarlık
HERKES
Dijital çağın getirdiği yanlış bilgi sorununa karşı daha güçlü bir duruş sergilemek için, teyitçilik konseptini benimsemek ve uygulamak için 5 temel adım takip etmek yeterli olabilir.
Teyitli Bilgi Kampüste’nin bir parçası olarak geliştirilen Teyitli Bilgi Kiti, çevrimiçi teyit işlemlerini gerçekleştirmek isteyen herkesin kullanabileceği bir rehber. Bu kitapçıktaki adımları takip ederek, teyitçilerin internet üzerinde izlediği adımları ve kullandığı çevrimiçi araçları öğrenebilir, kendiniz uygulayabilirsiniz.
Herkes yanlış bilgilere karşı savunmasızdır ve yakın çevremizden gelen yanıltıcı bilgilerle başa çıkmak zorlayıcı olabilir. Yanlış Bilgi Paylaşanlara Güvenli Müdahale Kartı’nda yer alan iletişim önerilerini gözden geçirebilir, fiziksel bir kopya ile yaygınlaştırabilirsiniz.
Teyitçilerin sıkça kullandığı terimlerin anlamlarını bilmek ister misiniz? Teyit Sözlük, sizi teyitçilikle ilgili temel kavramlarla tanıştırıyor.
*Çıktısını alarak ya da dijital olarak inceleyerek bu terimlere daha yakından göz atabilirsiniz.
Dezenformasyon, başlangıçta doğru kabul edilen ve iyi niyetle paylaşılan eski haberlerden, yanıltıcı yarı-gerçeklere, hatta insanları kasten aldatmak amacıyla yayılan tamamen uydurma dezenformasyona kadar geniş bir yelpazede yer alabilir. Bu kılavuz, yanlış bilgilerle başa çıkmanın en etkili yolları hakkında bir içgörü sunmak için hazırlandı.
Psikolojimiz, düzeltmelerin işe yarayıp yaramadığını, medya okuryazarlığı derslerinde ne öğretmemiz gerektiğini ve neden yanlış bilgilere karşı savunmasız olduğumuzu etkiliyor. Türkçeleştirdiğimiz bu seride, First Draft’tan Tommy Shane ana kavramlarına değiniyoruz.
Komplo teorileri, topluma çeşitli şekillerde olumsuz etkilerde bulunabilmekte. Komplo Teorisi El Kitabı, bu zararlı etkileri en aza indirmek amacıyla, neden komplo teorilerinin popüler olduğunu anlamanıza yardımcı olurken, komplo odaklı düşünme özelliklerini tespit etme ve etkili çürütme stratejileri uygulama konusunda rehberlik sağlamayı amaçlıyor.
Altıncı yılımızı kutlamak adına hazırladığımız bu kitap, internet üzerinde şüpheli bilgilerle karşılaştığımızda kullanabileceğimiz adımları içeriyor, Rehber niteliğindeki bu kaynak, her internet kullanıcısının ihtiyacı olan, sadece acil durumlarda değil, internet üzerinde vakit geçirdiğiniz her an yanlış bilgiden korunmaya yönelik bilgiler barındırıyor.
ÇOCUKLAR/GENÇLER
Yanlış bilgiyi tespit etmeye istekli çocuklar için hazırlanan ‘şüphe kası’ temalı bir zihin haritası, Dijital Veli topluluğuna özel olarak sunuluyor. Dileyenler, bu haritayı yüksek çözünürlüklü olarak çıktı alabilir veya dijital ortamda inceleyebilir.
Data Detox x Youth, 11-16 yaş aralığındaki çocuklara yönelik tasarlanmış bir etkinlik kitabı. Bu kitap, akıllı cihazlara odaklanarak bu cihazlardaki verilerimizi izlememiz, kontrol etmemiz, güçlü şifreler oluşturmamız kısaca teknoloji ile sağlıklı bir ilişki kurarak yanlış bilgiyle mücadele etmek için çeşitli ipuçları ve etkinlik önerileri içeriyor. Türkçeleştirdiğimiz etkinlik kitabına buradan göz atabilirsiniz.
“Teyitli Bilgi Kampüste” projesi kapsamında, 18 ila 22 yaşındaki öğrencilerle bir yıl boyunca eleştirel düşünme ve teyit becerilerini geliştirmeye odaklandık. Bu rapor aracılığıyla, projenin uzun soluklu sürecinde gençlerle birlikte çalışarak, seçim süreci ve deprem gibi kriz dönemlerinde elde ettiğimiz deneyimleri ve içgörüleri paylaşıyoruz.
ÖĞRETMENLER
Öğretmen Ağı ve Teyit işbirliğinde yürüttüğümüz ‘Öğretmenlerle eğitimde eleştirel dijital okuryazarlık’ projesi sürecinde, öğretmenler eğitim ortamlarında belirledikleri ihtiyaçlara doğrudan hitap eden çözümlere odaklandılar. Dijital ortamda ve yüz yüze etkileşimlerle bu çözümleri deneyen, küçük gruplarda değerlendiren ve geliştiren öğretmenler, şimdi bu çözümleri tüm eğitimcilerin uygulamaya geçmesi için çağrıda bulunuyorlar.
Öğretmen Ağı ve Teyit işbirliğinde yürüttüğümüz “Eğitimde öğretmenlerle eleştirel dijital okuryazarlık” projesi kapsamında hazırladığımız bu afişler, öğrenme ortamlarında kullanılmak amacıyla yeni bir format halinde sunuluyor. Dileyenler yüksek çözünürlüklü versiyonunu alarak okullarına asabilir veya dijital ortamda inceleyebilirler.
Teyit ve Öğretmen Ağı işbirliğinde yürütülen ‘Öğretmenler için eleştirel dijital okuryazarlık’ projesine katılan öğretmenlerle birlikte oluşturduğumuz bu el kitabı, eğitimcilerin alanlarına dair farkındalık ve ilgilerini artıracak bölümler içermekle beraber, öğrenme ortamlarında uygulayabilecekleri etkinlik önerileri de sunuyor. Teorik bilgilerin pratik örneklerle desteklendiği bu el kitabı, eleştirel düşünceyi eğitim ortamında bir ortak değer haline getirmeyi hedefleyerek, eğitimin tüm paydaşlarının yararlanabileceği yaratıcı çözümleri derlediğimiz bir kaynak.
Haber okuryazarlığı eğitimindeki örneklerin ve vaka çalışmalarının Türkçeleştirilmesine ve yerelleştirilmesine katkı sunduğumuz bu MOOC (KAÇD – Kitlesel Açık Çevrimiçi Ders) Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nün ortağı olduğu Erasmus+ Projesi kapsamında bireysel internet kullanıcılarının haber tüketirken yanlış bilgiye karşı güçlenebilmeleri için hazırlandı. 5 farklı dilde hazırlanan modüllerde ilk amaç, eğitimi alan kişilerin eleştirel düşünme ve medya okuryazarlığı becerilerinin geliştirilmesi. İkinci amaç ise bu becerileri aktaran eğiticilerin güçlendirilmesi.